PROGRAM ZABEZPIECZENIA OBIEKTÓW PRZED INFESTACJĄ SZKODNIKÓW SANITARNYCH

Warszawa, listopad 2018 rok

PROGRAM ZABEZPECZENIA OBIEKTÓW ZAKŁADU PRODUKCYJNEGO PRZED INFESTACJĄ SZKODNIKÓW SANITARNYCH

ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE

Szkodnikami w ujęciu sanitarnym nazywamy wszelkie organizmy zwierzęce zasiedlające wbrew woli człowieka teren zakładu wraz z różnymi pomieszczeniami zakładowymi i przyzakładowymi.

Celem niniejszego opracowania jest określenie zasad wdrożenia szeroko zakrojonych działań profilaktycznych mających na celu niedopuszczenie do migracji i obecności szkodników na terenie zakładu…

Zgodnie z ogólnie obowiązującą tendencją na rynkach europejskich działalność firm DDD w różnych gałęziach gospodarki narodowej, szczególnie w przemyśle spożywczym, odchodzi od dotychczas przyjętego zwyczajowo schematu, tj. interwencjonizmu (przy wykorzystywaniu tylko środków chemicznych) na rzecz akcji prewencyjnych. Takie rozwiązywanie problemu szkodników wraz z usystematyzowaniem i hierarchizacją zagrożeń sprzyja ochronie środowiska.

Program w części ogólnej zawiera teoretyczną część zagrożeń, która pozwala na zobrazowanie, z jakimi szkodnikami sanitarnym możemy się zetknąć spośród dużej różnorodności Świata Zwierząt. Założenia teoretyczne odniesione zostały następnie na grunt bardziej rzeczywisty jakim jest zakład ………… Podstawą do uściślenia zagrożeń były wymogi kierownictwa, wstępna lustracja zakładu oraz wywiad przeprowadzony z wieloletnimi pracownikami tego zakładu. W oparciu o powyższe firma ……….. przyjęła realny schemat zagrożeń.

W kolejności program zawiera działania prewencyjne, jakie winno podjąć kierownictwo zakładu. Działania te są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania dalszych etapów programu jakimi są monitorowanie i wprowadzenie w sytuacjach ekstremalnych procedur naprawczych (awaryjnych).

Procedury te traktowane są jako ostateczność; niewątpliwie występują one na ogół w początkowym etapie wdrażania opracowania, o którym mowa, aż do osiągnięcia stabilizacji w poszczególnych jego elementach.

Wszystkie przewidziane programem działania tworzą logiczną całość i są skrupulatnie dokumentowane. Wnioski z obserwacji wyników działań pozwolą obsługującemu program na prognozowanie oraz podejmowanie dalszych drobnych czynności korygujących lub totalną modyfikację systemu.

Program winien uzyskać aprobatę kierownictwa zakładu oraz kompetentnych służb sanitarnych Zakładu.

I. CZĘŚĆ OGÓLNA (WPROWADZENIE)

Z poszczególnych grup zwierzęcych najważniejszymi organizmami, które mogą wystąpić lub występują w zakładach przemysłu spożywczego, hurtowniach, innych placówkach żywieniowych jako szkodniki są:

Mięczaki (MOLLUSCA), a w szczególności tzw. ślimaki nagie (bez muszlowe).

Stawonogi (ARTHROPODA), a wśród nich pajęczaki (ARACHNOIDEA), w tym: roztocze (Acarina), tj. ptaszyńce, kleszcze, obrzeżki, rozkruszki (najczęściej rozkruszek mączny), roztoczki; pająki, głównie kątnik (Tegenaria domestica); kosarze i zaleszczotki; krocionogi (DIPLOPODA), np. krocionóg; pareczniki (CHILOPODA) , np. wij drewniak, przetacznik, parecznik; owady (INSECTA).

Owady (INSECTA):

Szczeciogonki (THYSANLJRA) – rybik cukrowy, rybik mączny,
Karaczany (BLATTODEA) – karaczan prusak, karaczan wschodni (karaluch), przybyszka amerykańska ,
Prostoskrzydłe (ORTHOPTERA) – świerszcz domowy;
Gryzki (PSOCOPTERA) – rojownik żółty, psotnik zakamarnik; Pluskwiaki różnoskrzydłe (HETEROPTERA) – pluskwa domowa;
Chrząszcze (COLEOPTERA) – larwy i dorosłe skórnikowatych, a także liczne gatunki docierające przypadkowo z zewnątrz, często pożyteczne, niektóre chronione;
Błonkówki (HYMENOPTERA) – głównie liczne gatunki mrówek docierające z zewnątrz, ewentualnie zasiedlające wnętrza synantropijne mrówki faraona, zdziczałe pszczoły, osy i szerszenie, Motyle (LEPIDOPTERA) – liczne tzw. Microlepidopterk, w tym szczególnie mole i mkliki, Muchówki (DIPTERA) – bardzo duża różnorodność gatunkowa (głównie muchy), na szczególną uwagę zasługują gatunki składające jaja na materii organicznej pochodzenia zwierzęcego, Pchły (APHANIPTERA) – liczne gatunki roznoszone przez koty i wałęsające się psy,

Ptaki (AVES) – gołębiowate, wróblowate, w tym: wrona, gawron, kawka, jaskółka, wróbel domowy i wróbel mazurek;

Ssaki (MAMMALIA):

Owadożerne (INSECTIVORA) – jeże,
Nietoperze (CHIROPTERA) – liczne gatunki zasiedlające stare strychy,
Drapieżne (CARNIVORA) – w tym łasica, tchórz, kuna, koty, bezpańskie psy,
Gryzonie (RODENTIA) – myszy, szczur wędrowny i szczur śniady.

Powyższy schemat zawiera przedstawione w sposób usystematyzowany zwierzęta, które w związku ze specyfiką produkcyjną obowiązującą w zakładzie w Elżbietowie mogą występować jako szkodniki sanitarne. Niektóre z wyszczególnionych zwierząt w innym środowisku nie stanowią zagrożenia dla człowieka, a nawet są jego sprzymierzeńcami.

II. OPIS ZAKŁADU W ASPEKCIE ZAGROŻEŃ ZE STRONY SZKODNIKÓW

Do zakładu …………. prowadzi „utwardzona asfaltowa droga”. Ze wszystkich stron zakład otoczony jest polami, łąkami i dalej lasem.

Areał zakładu jest ogrodzony. Ogrodzenie jednak nie spełnia na całej swojej długości wymogów tzw. szczuroszczelności. Z ogólnych gruntów zakład stanowi około 1/3 powierzchni. Całość terenu w rzucie przypomina prostokąt. Od południa zlokalizowana są bramy wjazdowe oraz wejście. Część wschodnia graniczy z polami, a północna zawiera jedną bramę przy oczyszczalni. Na terenie zakładu znajdują się następujące zabudowania tj.:

1. Magazyn wyrobów gotowych 1
2. Magazyn wyrobów gotowych 2
3. Hala soków
4. Magazyn
5. Magazyn opakowań „kubki”
6. Magazyn suchy
7. Magazyn surowców sypkich
8. Magazyn folii
9. Budynek z bufetem, magazynem
10. Budynek biurowy
11. Budynek węzła wodnego;

Plac przyległy do głównych obiektów zakładowych (tzw. otulina), jest trwale utwardzony, co podnosi nie tylko estetykę, ale i ma istotny wpływ na utrzymanie czystości, higieny oraz stanowi zabezpieczenie przed szkodnikami. Wszystkie pomieszczenia produkcyjne są połączone ściśle ze sobą tak, że w zależności od potrzeby można przejść zakład i wyjść z jego dowolnej strony. Ze względów technologicznych istnieje rygor w zakresie swobody korzystania z poszczególnych wejść. Wejścia, o których mowa, spełniają wymogi owadoszczelności, podobnie używane okna i luki wentylacyjne.
Dystrybucja gotowych wyrobów odbywa się za pośrednictwem transportu własnego, co w znacznej mierze zmniejsza niebezpieczeństwo zawleczenia szkodników z zewnątrz.
Odpady poprodukcyjne gromadzone są w oczyszczalni ścieków.

III. REALNY SCHEMAT ZAGROŻEŃ

PROGNOZY ZAGROŻEŃ NA PODSTAWIE WYNIKÓW INSPEKCJI PRZEPROWADZONEJ W ZAKŁADZIE „Spożywczym”

Z obserwacji poczynionych w zakładzie ……… oraz na podstawie wywiadu przeprowadzonego z jego kierownictwem wynikają następujące prognozy zagrożeń:

1. Istnieje brak danych w sprawie występowania ślimaków nagich, jednakże z uwagi na wysoki stopień wilgotności wewnątrz pomieszczeń produkcyjnych istnieje realne ryzyko ich występowania.
2. Pająki z powodu wysokiej higieny i niedogodnych warunków do życia nie występują w pomieszczeniach produkcji głównej. Stwierdzono je w niedostępnych miejscach kotłowni, pod wiatą. Nie stwarzają zagrożenia dla bezpośredniej strefy produkcyjnej, stąd na obecnym etapie nie zachodzi potrzeba monitorowania tej grupy zwierząt, niemniej konieczne jest prowadzenia stałej obserwacji.
3. Krocionogi i pareczniki mogą docierać do pomieszczeń komunikacyjnych (przedsionkowych), głównie w okresie jesiennym. Brak danych o ich występowaniu i o skali zagrożeń, jakie stwarzają. Wymagane jest prowadzenie przynajmniej okresowej obserwacji, szczególnie w okresie jesiennym.
4. Spośród owadów istnieje wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia karaczanów, prostoskrzydłych, muchówek, a także w mniejszym stopniu przedstawicieli pozostałych rzędów, np. błonkówek (szczególnie osy, szerszenie oraz zdziczałe pszczoły w okresie rojenia, a także mrówki). Owady z powyższych rzędów wymagają szczegółowej analizy jakościowej (określenie do gatunku) i ilościowej (określenie stopnia nasilenia) poprzez monitoring, a także przyjęcie strategii postępowania naprawczego za pomocą programu awaryjnego.
5. Szczeciogonki (rybiki) nie występują w zakładzie, mogą jednakże stanowić zagrożenie z uwagi na sprzyjającą ich bytowaniu wilgotność, szczególnie w pomieszczeniach socjalnych i gospodarczych. Zachodzi potrzeba prowadzenia ciągłej obserwacji. Gryzki, wszoły, wszy, pluskwiaki różnoskrzydłe, chrząszcze, motyle oraz pchły nie stanowią w obecnej sytuacji istotnych zagrożeń obiektów produkcyjnych, co nie oznacza potrzeby prowadzenia ich obserwacji.
6. Ptaki występują wyłącznie na zewnątrz zakładu i nie stwarzają istotnego zagrożenia poza jaskółkami i wróblami, mającymi miejsca gniazdowania na głównym gmachu produkcyjnym. Ponieważ ptaki są pożyteczne i chronione, działania skierowane przeciw nim zostaną ograniczone wyłącznie do czynności prewencyjnych przez odstraszanie i zapobieganie zagnieżdżeniu się na zewnątrz obiektu chronionego (szczegóły podane są w dalszej części opracowania).
7. Ssaki. W sąsiedztwie zakładu występują w częściach wydzielonych psy, które spełniają funkcję stróżującą, lecz nie mają dostępu do terytorium zakładowego, a w szczególności do obiektów produkcyjnych. Obecności kotów nie stwierdzono. Pomimo niszczenia głównie drobnych gryzoni myszowatych, stwarzają one zagrożenie dla zakładu (infestacja terenu pchłami, zanieczyszczanie odchodami, moczem, sierścią).
8. Gryzonie stanowią poza owadami najważniejsze źródło zagrożeń strefy produkcji, jak i terenów towarzyszących. Do gryzoni należą tu drobne gryzonie myszowate, a także szczury. Z obserwacji własnych i na podstawie wywiadu przeprowadzonego w zakładzie wynika, że gryzonie obecnie stanowią największe znaczenie dla programu. W otoczeniu zakładu występują licznie drobne gryzonie myszowate oraz mniej liczne szczury. Dotychczas nie wykazano obecności gryzoni w pomieszczeniach produkcyjnych, niemniej istnieje takie ryzyko.

Spośród owadożernych jeże, a także nietoperze, nie stwarzają problemów. Podobnie ma się zagadnienie z drapieżcami, z których na szczególną uwagę zasługuje rodzina łasicowatych. Faktycznie dla ich bytowania istnieją w zakładzie dogodne warunki, stąd należy prowadzić ciągłą obserwację tej grupy zwierząt.

Powyżej przedstawiono w sposób usystematyzowany najważniejsze grupy zwierząt, które mogą stwarzać realne zagrożenie dla Zakładu i w stosunku do których podjęte zostaną działania do rozwiązania problemu w zakresie ochrony przed szkodnikami w Zakładzie Produkcyjnym ……..

IV. WŁASNE DZIAŁANIA PREWENCYJNE

W zakresie prewencji przewiduje się następujące kierunki działań :

1. Kierownictwo Zakładu Produkcyjnego ……… zobowiąże swoich kooperantów do legitymowania się dokumentem stwierdzającym posiadanie i wdrożenie podobnie funkcjonującego systemu ochrony zakładu przed szkodnikami. Powyższe zagwarantuje bezpieczeństwo bierne, głównie zabezpieczy Zakład przed imigracją owadów i gryzoni w przywożonym towarze (lub w komponentach).
2. Na podstawie protokołu sporządzonego przez firmę DDD – DDD EKO (Warszawa) – Kierownictwo Zakładu przeprowadzi działania korygujące, remontowe lub innowacyjne, a w szczególności dotyczące:
   • szczelności ogrodzenia i wszystkich bram wjazdowych, a w przypadku koniecznym podjęcie czynności naprawczych,
   • sprawdzenie i ewentualną naprawę opaski stanowiącej połączenie budynków z gruntem, bądź z placem manewrowym,
   • sprawdzenie szczelności połączeń stropodachów i dachów z konstrukcją budynków, ich przeznaczenia oraz wprowadzenie ewentualnych korekt,
   • sprawdzenie szczelności otwieranych okien i otworów wentylacyjnych oraz wyposażenie ich w siatkę stalową ocynkowaną lub inną o wielkości oczek nie przekraczających 1 mm,
   • sprawdzenie szczelności ościeżnic i progów drzwiowych, obicie drzwi nierdzewną blachą na wysokość do 30 cm, a w przypadku koniecznym wyposażenie w otwory wentylacyjne zabezpieczone nierdzewną siatką o wielkości oczek nie przekraczających 5 mm,
   • sprawdzenie i wprowadzenie korekt w jakości ścian i posadzek hal produkcyjnych z uwzględnieniem ich wzajemnych połączeń, a także przebiegu instalacji sanitarnych, grzewczych, elektrycznych i innych w taki sposób, aby (o ile jest to konieczne) w miejscach ich przebiegu przez ściany nie wystąpiły otwory większe niż 5 mm, bądź w ogóle.
3. W miejscach newralgicznych utworzone zostaną śluzy zabezpieczające przed napływem owadów z zewnątrz. W pomieszczeniach wyposażonych w wentylatory z filtrami bądź z siatkami o wielkości oczek nie przekraczających 1 mm rozlokowane zostaną (ciągle świecące) lampy owadobójcze w liczbie zapewniającej ich należyte funkcjonowanie. Istotą funkcjonowania śluz, o których mowa, jest uszczelnienie zakładu przed dopływem owadów latających z zewnątrz.
4. Wokół głównego budynku produkcyjnego na wysokości nie przekraczającej 1 m może zostać namalowana (w zależności od upodobań kierownictwa) połyskującą farbą opaska o szerokości około 15 cm, która utrudnia gryzoniom wspinanie się po ścianie (opaska ta może być również wykorzystywana do walki chemicznej z owadami latającymi poprzez nanoszenie na nią odpowiednio dobranego środka owadobójczego, np. Muchomoxu).
5. Na głównym obiekcie produkcyjnym w 2/3 jego wysokości licząc od podstawy mogą zostać namalowane (za zgodą kierownictwa) w kilku miejscach czarną farbą wizerunki drapieżnych ptaków w locie o rozpiętości skrzydeł około 1 m. Powyższe ma stanowić działanie odstraszające dla zagnieżdżających się jaskółek i innych ptaków. Ponadto w okresie poza lęgowym nastąpi usunięcie opuszczonych gniazd (termin wykonania październik-listopad).

V. MONITOROWANIE (ROZPOZNAWANIE ZAGROŻEŃ)

CZĘŚĆ OGÓLNA

Monitoring jest ciągłym działaniem prowadzonym w obiektach objętych programem ochrony przed szkodnikami przy pomocy pułapek z atraktantami pokarmowymi i/lub feromonami, karmników deratyzacyjnych, lamp owadobójczych i obserwacji własnych lub innych, mającym na celu rozpoznawanie obecności szkodników, a także, o ile to możliwe, walkę z nimi. Monitoring jest więc systemem ścisłej wewnętrznej samokontroli. Musi być prowadzony w sposób systematyczny i ciągły bez względu na wynik. Brak obecności szkodników nie może być sygnałem do zaprzestania działań. Zaniechanie działań oznacza rezygnację z kontynuowania programu. Monitoring musi poprzedzać i wyznaczać dalsze działania przewidziane programem, w tym dokładną dezynsekcję i deratyzację. Istotą monitoringu jest określenie gatunku szkodnika, liczebności jego populacji, zmian w czasie i w obiekcie oraz określenie skuteczności wdrażanych procedur awaryjnych (interwencyjnych). Monitoring także określa skuteczność korekt, o ile wcześniej zastosowane metody nie przyniosły oczekiwanego rezultatu. Meritum programu ochrony przed szkodnikami nie mogą stanowić działania awaryjne, czyli ostateczna walka ze szkodnikami za pomocą metody biologicznej, mechanicznej lub chemicznej, lecz szeroko zakrojona prewencja.

W każdym przypadku niezależnie od profilu produkcji zakładu, w którym wdrażany jest program ochrony przed szkodnikami, kontrolę zagrożeń przeprowadza się dwuźródłowo:

1. W sposób ogólny, na bieżąco, za pośrednictwem wyznaczonej do tego celu przez kierownictwo zakładu pracy osoby, które po krótkim instruktażu będzie pozostawała w stałym kontakcie (w każdym uzasadnionym przypadku) z współpracującym zakładem DDD. Każde zauważenie obecności szkodników, śladów żerowania, odchodów i innych oznak ich występowania musi być natychmiast zgłaszane i skrupulatnie odnotowywane w specjalnie do tego celu przeznaczonym i opieczętowanym zeszycie. Na podstawie tych informacji wprowadzane będą korekty i dalsze działania przez obsługującą firmę DDD. Pracownikiem wyznaczonym przez kierownictwo do tej funkcji został Pan ………
2. W sposób szczegółowy (prowadzony systematycznie) przy zastosowaniu różnego typu pułapek i lamp owadobójczych oraz karmników deratyzacyjnych przez współpracujący zakład DDD Ź(Warszawa). Częstotliwość wizytacji w obsługiwanym zakładzie waha się od jednej do dwóch wizyt miesięcznie i jest uzależniona od pory roku oraz od zagrożeń wynikających z realizacji przyjętego programu. O ile wyniki odczytów zawartych w raportach programowych wskażą na istotną skalę zagrożeń częstotliwość wizytacji należy zwiększyć nawet do jednej tygodniowo, tak aby zapewnić należytą realizację przedsięwzięć określonych programem.

Negatywny wynik monitorowania jest potwierdzeniem braku szkodników sanitarnych (owadów lub gryzoni) w zakładzie.

VI. MONITOROWANIE ( ROZPOZNAWANIE ZAGROŻEŃ )

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA

DZIAŁANIA PROWADZONE PRZEZ WSPQŁPRACUJĄCY ZAKŁAD DDD

(1) Monitorowanie ślimaków bez muszlowych nie jest prowadzone, obserwacje ich ewentualnej bytności prowadzone będą na podstawie:

– obserwacji własnych prowadzanych przez przeszkoloną i upoważnioną do współpracy z firmą DDD osobę, tj. Pan …………………………………………………, oraz

– obserwacji okresowych prowadzonych przy okazji wizytacji przez firmę DDD (Warszawa).

Procedura awaryjna

W czasie przerw produkcyjnych wykładanie w miejscach newralgicznych preparatu ANTYŚLIIVIAK Spiess 04 GB (zezwolenie MRiGŻ Nr 326/98), Mesurol Schneckenkorn 04 lub innego dopuszczalnego do stosowania preparatu (np. Mesurol Alimax 02 RB).

(2) Monitorowanie pająków przy pomocy pułapek nie jest prowadzone; obserwacje strefy produkcyjnej będą prowadzone w sposób opisany wyżej.

Procedura awaryjna

(1) Fizyczne usuwanie pajęczyn i pająków, a także zapobieganie obecności owadów latających stanowiących główny rezerwuar pokarmowy.

(2) Chemiczne zwalczanie pająków opryskiwaczami ręcznymi przy zastosowaniu szerokiej gamy preparatów opartych na fotostablinych syntetycznych pyretroidach wg. doboru firmy DDD wyłącznie w czasie przerw produkcyjnych, np. Alfasep Super Kill, Coopex, K-Othrine i inne pyretroidy.

(3) Krocionogi i pareczniki – monitoring w Zakładzie nie jest prowadzony; obserwacje strefy produkcyjnej będą prowadzone w sposób opisany wyżej.

Procedura awaryjna

(A) Usuwanie poprzez zamiatanie lub spłukiwanie wodą.

(B) Zwalczanie chemiczne (pyretroidy) w czasie przerw produkcyjnych.

(4) Owady

• Owady biegające. Monitoring prowadzony jest na tzw. „owady biegające” we wszystkich pomieszczeniach produkcyjnych i socjalnych (o ile to możliwe). Szczególny nacisk został położony na pomieszczenia produkcyjne wilgotne i ciepłe, gdzie warunki środowiskowe mogą sprzyjać bytności karaluchów (Blatta orientalis), prusaków (Blatella germanica), świerszczy – głównie świerszcza domowego (Acheta domestica), oraz licznych muchówek (Diptera).

W odniesieniu do owadów biegających monitoring prowadzony jest przy pomocy pułapek lepnych z atraktantami pokarmowymi (o działaniu wabiącym). Przewiduje się do ……. sztuk pułapek na karaczany typu, Trappit lub Lurectron albo innych. Liczba ta może ulegać zmianie w zależności od stopnia zainfestowania zakładu. Pułapki ponumerowane i umieszczone w wyznaczonych miejscach pomieszczeń produkcyjnych znajdują odwzorowanie na planie sytuacyjnym. W początkowym etapie, gdy nie jest znany stopień porażenia obiektu, przewiduje się kontrolę pułapek w odstępach co 2 tygodnie. Na podstawie wyników tych inspekcji nastąpi pierwotna ocena stopnia infestacji, po czym podjęte zostaną działania korygujące, a więc ewentualne zwiększenie liczby rozstawionych pułapek lub zmiana miejsc ich usytuowania, a w ostateczności wdrożenie w przypadku ściśle uzasadnionym procedury naprawczej, tj. awaryjnej wyłącznie w okresie przerw produkcyjnych.

Procedura awaryjna na owady biegające

(A) Dezynsekcja opryskowa ręczna lub mechaniczna przy zastosowaniu preparatów wyszczególnionych posiadających odpowiednie zezwolenia i rejestracje, wg. zaleceń i norm zużycia środków podanych w etykiecie tych preparatów podanych przez producentów. Zabiegi wyłącznie w czasie przerw produkcyjnych wewnątrz zakładu.

(B) Dezynsekcja przy zastosowaniu trutek pokarmowych typu żeli: „Żel na karaczany”, „Maxforce prusak”, „Maxforce żel”, „Faslane Gel” bez potrzeby przerywania działalności produkcji.

• Owady inne zaliczane do grupy biegających (skaczące), np. pchły: brak monitoringu; na podstawie prognozowanie obserwacji własnych i szczegółowych.

Procedura awaryjna

Dezynsekcja opryskowa ręczna lub mechaniczna przy zastosowaniu preparatów posiadających odpowiednie zezwolenia i rejestracje, wg. zaleceń i norm zużycia środków podanych w etykiecie tych preparatów podanych przez producentów. Wyłącznie poza produkcją, a w szczególności na zewnątrz głównego obiektu produkcyjnego, w kotłowni, hydrowęźle, magazynie wyrobów gotowych.

• Szczeciogonki (rybiki) – monitoring w Zakładzie nie jest prowadzony; obserwacje strefy produkcyjnej będą prowadzone w sposób opisany przy ślimakach.

Procedura awaryjna

(A) Fizyczne usuwanie poprzez spłukiwanie silnym strumieniem wody.

(B) Walka chemiczna w czasie przerw produkcyjnych szybko działającymi insektycydami opartymi na DDVP, o ile pozwolą na to warunki lub preparatami o działaniu kontaktowym (szeroka gama pyretroidów lub karbaminianów).

• Owady latające, głównie muchówki (Diptera) monitoring prowadzony jest fakultatywnie w zależności od wymogów kierownictwa przy pomocy różnego rodzaju lepów, lamp owadobójczych, Tablic Muchomox rozwieszanych przy oknach, wejściach na produkcję (np. w śluzach), a także w miejscach oświetlonych. Ponadto wyznaczony do współpracy pracownik zakładu oceniać będzie na bieżąco stopień zainfestowania muchami, a w uzasadnionym przypadku nawiąże kontakt z współpracującą firmą DDD. Niezależnie od powyższego przy okazji wizytacji firma DDD dokona każdorazowej oceny stopnia zagrożenia i w przypadku koniecznym wdroży program awaryjny.

Procedura awaryjna

A. W przerwach produkcyjnych przy odpowiednim zabezpieczeniu (zakryciu) maszyn, sprzętu i powierzchni mających bezpośrednią styczność z żywnością przeprowadzona zostanie dezynsekcja opryskowa wybranych partii ścian, głównie w pomieszczeniach socjalnych, magazynowych (opróżnionych) odpowiednio dobranym i dopuszczonym do stosowania preparatem owadobójczym z grupy pyretroidów.

B. Zastosowanie preparatów larwobójczych w miejscach, gdzie muchy znalazły (pomimo utrzymywanej higieny) dogodne do rozwoju warunki, np. Baycidal WP 25, Muchomox Larwicyd.

C. W przypadku wyjątkowo licznej populacji zastosowanie dezynsekcji poprzez opylanie preparatem krzemionkowym Drione lub zamgławianie przy wykorzystaniu metody ULV niskotoksycznymi preparatami typu Tenopa, Trebon 10 SC, Coopex lub zastosowanie świec dymnych np. Coopex Smoke Generator.

D. W przypadku mniejszych, lecz uciążliwych populacji zastosowanie tablic lepnych, tablic insektobójczych (Tablice Muchomox) lub innych wabiących.

E. Wykonanie na zewnątrz zakładu preparatem Muchomox opaski owadobójczej.

(5) Ptaki podlegają ochronie, w związku z czym w monitoringu wykluczone są działania mogące uszkodzić osobniki dorosłe, młodociane lub zniszczyć lęgi. Monitoring jedynie przez obserwację bieżącą oraz obserwację szczegółową.

Procedura awaryjna

Zasadniczo nie istnieje. Procedura ograniczona jest wyłącznie do szeroko zakrojonej akcji prewencyjnej przy zastosowaniu repelentów np. umieszczanie w miejscach ulubionych przez ptaki przeszkód jak taśmy kolczaste, namalowanie sylwetek drapieżców w locie lub niszczenie gniazd wyłącznie (!) po ich opuszczeniu.

(6) Ssaki

• Ssaki drapieżnych (Carnivora), do których należą wałęsające się psy, koty oraz przedstawiciele rodziny łasicowatych (Mustelidae): monitoring nie istnieje. Stwierdzenie bytności jedynie na podstawie obserwacji ogólnych i szczegółowych, a także śladów ich żerowania, odchodów, zanieczyszczeń stropodachów, a także poddaszy.

Procedura awaryjna

Procedura awaryjna nie istnieje. Podejmowane będą działania wyłącznie zapobiegawcze poprzez stwarzanie barier fizycznych. Utrudnianie dostępu do wody oraz odpadów pochodzenia zwierzęcego, przepłaszanie przy zastosowaniu efektów dźwiękowych. Odławianie permanentnie pojawiających się zwierząt domowych za zgodą organizacji i przy wykorzystaniu kompetentnych służb oraz wywożenie w wyznaczone do tego celu miejsca.

Przedstawiciele rodziny łasicowatych (Mustelidae) są pod prawną ochroną w Polsce. Odławiane będą po odchowie młodych do pułapek żywołownych i wypuszczane z dala od Zakładu.

• Gryzonie (Rodentia) stanowią (poza owadami) najistotniejszy element programu zabezpieczenia zakładu przed szkodnikami. Istnieje szczególnie wysokie prawdopodobieństwo ciągłej migracji gryzoni z otoczenia na teren Zakładu, głównie w okresie jesiennym i wiosennym. W systemie monitorowania przewiduje się utrzymanie dwóch stref ochrony zakładu przed gryzoniami:

1). Zewnętrzna strefa ochrony biegnąca wzdłuż płotu od wewnątrz ogrodzenia w ilości około ….. ponumerowanych i naniesionych na plan sytuacyjny karmników deratyzacyjnych typu Karmniki Der, karmniki Protecta lp, karmniki Protecta dla szczurów, karmniki Rodem Baiters dla szczurów lub tym podobne. Wnętrza stacji wypełnione są odpowiednio dobraną trutką II generacji w postaci kostek woskowych, np.: Protect, Notrac, Storm, które zostaną zamocowane w taki sposób, aby nie zaistniała możliwość ich wydobycia przez gryzonie w sposób przypadkowy lub przez postronne osoby.

2). Drugą strefę ochrony stanowi bezpośrednie otoczenie głównego obiektu produkcyjnego, wokół którego umieszczonych zostanie około …… karmników deratyzacyjnych z rodentycydami. Wszystkie stacje zostaną ponumerowane oraz naniesione na plan sytuacyjny Zakładu, stanowiący załącznik do niniejszego opracowania. Biorąc pod uwagę fakt, że Zakład Produkcyjny …….. jest zagrożony inwazją gryzoni, przewiduje się kontrolę rozstawionych karmników jeden do dwóch razy w miesiącu, a w okresie jesiennym i wiosennym częstotliwość wizytacji zostanie zwiększona w zależności od potrzeb określpnych przez program.

Wyniki kontroli odnotowywane będą w odpowiednio przygotowanych dokumentach. Wszelkie działania podejmowane przez firmę DDD ….(Warszawa) są skrupulatnie odnotowywane:

• nazwa wyłożonej trutki, jej nr rejestracyjny i zalecenia producentów,
• fakt pobrania trutki przez gryzonie,
• fakt zniszczenia trutki wewnątrz przez inne odporne zwierzęta lub przez warunki środowiskowe (stara trutka lub uszkodzona zabrana zostanie przez firmę dezynfekcyjną lub spalona w zakładowej kotłowni za zgodą kierownictwa),
• fakt uzupełnienia lub zmiana rodzaju zastosowanej trutki,
• fakt ewentualnego stwierdzenia w karmniku deratyzacyjnym lub w jego sąsiedztwie martwych osobników (o ile takie wystąpiły to określenie gatunku szkodnika oraz sposobu jego likwidacji: zabranie przez obsługującą firmę lub spalenie w kotłowni zakładowej, o ile to nie spowoduje zagrożenia produkcji – wyłącznie za zgodą kierownictwa).
• fakt ewentualnego uszkodzenia lub przestawienia karmnika deratyzacyjnego (powyższe w każdym przypadku zostanie wyjaśnione i odnotowywane, po czym podejmowane będą działania korygujące),
• fakt ewentualnego zaginięcia karmnika deratyzacyjnego (wyjaśnianie przyczyny oraz podjęcie działań zapobiegawczych).

Z zebranych w ten sposób danych wyciągane będą wnioski i zalecenia dotyczące dalszego postępowania, a w szczególności decyzje dotyczące:

• zwiększenia lub zmniejszenia ilości karmników deratyzacyjnych,
• zmiany ich usytuowania,
• zmiany lub uzupełnienia zastosowanej trutki,
• przyjęcia innej strategii działania.

Powyższe działania stanowić mogą podstawę do przyjęcia dalszych czynności korygujących (naprawczych), a przede wszystkim do określenia, czy przyjęta strategia ochrony zakładu przed szkodnikami (gryzoniami) jest właściwa. Wszelkie zmiany odnotowywane będą skrupulatnie w dokumentacji powykonawczej w dwóch egzemplarzach po jednym dla każdej ze stron. Dokumentacja będzie sygnowana przez wykonawcę oraz przez osobę do tego upoważnioną ze strony kierownictwa zakładu.

Jak wcześniej zaznaczono znalezione w czasie lustracji gryzonie oraz stara lub uszkodzona trutka będą likwidowane przez spalenie (za zgodą kierownictwa) w zakładowej kotłowni lub zabierane przez firmę obsługującą i utylizowane w miejscach oddalonych od siedzib ludzkich zgodnie z odrębnymi wymogami.

W powyższym schemacie ochrony zakładu przed gryzoniami nie przewidziano usytuowania karmników deratyzacyjnych wewnątrz hal produkcyjnych, magazynowych, chłodniach i innych pomieszczeniach zakładowych. Takie postępowanie zgodne jest z ogólnie obowiązującą tendencją na rynkach Unii Europejskiej. Z literatury naukowej i doświadczenia deratyzatorów wynika, że myszy potrafią bytować np. w pomieszczeniach o niskiej temperaturze sięgającej -20°C. Z uwagi na fakt, że wprowadzenie trutek do wspomnianych pomieszczeń nie jest wskazane, ale czasami wyjątkowo konieczne, stąd tego typu działanie będzie traktowane jako ostateczność i otrzyma rangę programu awaryjnego. Taka tymczasowa lokalizacja karmników deratyzacyjnych w czasie przerw produkcyjnych poprzedzona zostanie wnikliwą analizą ich usytuowania i akceptacją ze strony shiżb do tego upoważnionych lub kierownictwa zakładu. W przypadku braku zgody na takie działanie wprowadzony zostanie system odławiania gryzoni za pomocą pułapek żywołownych (żywołapek). Po ustąpieniu zagrożenia wprowadzone zostaną działania korygujące oraz likwidacja tymczasowo rozlokowanych karmników lub żywołapek.

Procedura awaryjna

Zasadniczo nie występuje. O ile monitoring nie daje pożądanego rezultatu, a działania korygujące w postaci np. zwiększania liczby karmników deratyzacyjnych, zmiany ich usytuowania lub rodzaju zastosowanej trutki nie przynoszą oczekiwanego efektu, wówczas mamy do czynienia albo z odpornymi populacjami szczurów albo z błędami programowymi lub innymi popełnianymi przez współpracujący zakład. W powyższym przypadku wdrożony zostanie (jako ostateczne rozwiązanie) program nęcenia, dokarmiania i trucia lub w przypadkach ściśle uzasadnionych, o ile warunki bezpieczeństwa na to zezwolą zastosowanie metody fumigacyjnej (fosforowodór, bromek metylu, dwutlenek węgla, azot) lub odławianie gryzoni przy pomocy żywołapek rozstawionych w dużej liczbie.

VII. PODSUMOWANIE

Na podstawie doświadczenia i z informacji posiadanych przez firmę DDD wynika, że walka z owadami biegającymi przy zastosowaniu szeroko zakrojonej profilaktyki (wysoki stan higieny, odcięcie dostępu do wody i pokarmu), zastosowanie pułapek z atraktantami pokarmowymi, a także odpowiedni dobór preparatów, właściwa (w przypadku uzasadnionym) częstotliwość zabiegów opryskowych i jego umiejętność wykonania nie stanowi wyzwania dla renomowanych firm DDD. Natomiast walka z owadami latającymi (muchy) oraz z gryzoniami może stanowić czasami trudny do rozwikłania problem zważywszy, że pracownik firmy DDD ma ograniczone pole działania w takiej gałęzi produkcji, jak przemysł spożywczy (nie może wykorzystać szeregu skutecznych metod).

W powyższym opracowaniu zaproponowano większość z dopuszczonych metod walki z gryzoniami i innymi szkodnikami, a w szczególności :

1. metodę biologiczną (pies, kot, człowiek – odstraszanie);
2. mechaniczną (żywołapki, potrzaski, gilotynki);
3. chemiczną (różne substancje czynne w różnych stężeniach i przy zastosowaniu różnych atraktantów);
4. ratproofmg czyli szczuroszczelność techniczną (profilaktykę bieżącą), np. uszczelnianie drzwi, okien, otworów technologicznych.
5. ratproof czyli lustrację (profilaktykę czynną), w tym stosowanie silnie wabiących trutek pokarmowych nie będących truciznami.

Osiągnięcie celu, a więc uwolnienie w sposób możliwie trwały obiektów i terenu szczególnie od gryzoni i owadów lub ograniczenie tych ostatnich do nieistotnego minimum, możliwe jest poprzez wybranie dwóch koncepcji rozwiązań przy zastosowaniu zoocydów, a więc przez:

• potęgowanie działań drogą zwiększania stężeń, co stwarza zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt domowych i środowiska;
• zastosowanie właściwie dobranych i bezpiecznych zoocydów, charakteryzujących się radykalnym działaniem na szkodniki, wprowadzenie zabiegów nie chemicznych, co w konsekwencji gwarantuje ograniczenie zużycie zoocydów do niezbędnego minimum. Jest to istotą powyższego opracowania.

VIII. UWAGI KOŃCOWE

(1) Zakład stosuje wyłącznie dopuszczone metody zwalczania szkodników oraz preparaty posiadające pozytywną opinię Państwowego Zakładu Higieny oraz rejestrację Ministerstwa Zdrowia i/lub Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.

(2) Przytoczone w niniejszym opracowaniu propozycje preparatów mogą ulec modyfikacji w zależności od:

• wymogów stawianych przez kierownictwo zakładu lub władze sanitarne,
• skuteczności zastosowanych środków,
• sugestii zakładu DDD,
• ceny,
• skreślenia z wykazu rejestracyjnego.

(3) Niniejsze opracowanie nie jest ostateczne, może ulegać modyfikacjom w zależności od:

• skuteczności działania programu;
• dodatkowych wymogów stawianych przez kierownictwo lub służby sanitarne;
• zmian w profilu produkcji;
• tendencji obowiązujących w tej branży na rynku europejskim;
• nowości naukowych oraz handlowych oferowanych przez producentów;

(4) Wszelkie zmiany programu wymagają akceptacji obu stron.

(5) Firma DDD -(Warszawa) zobowiązuje się do zachowania w tajemnicy wszystkich danych, w jakich posiadanie wszedł i wejdzie w toku dalszej współpracy z Zakładem Produkcyjnym